مناسبات ایران و روسیه، بحث روز محافل سیاسی در تهران
۱۳۸۷ اسفند ۱۵, پنجشنبه
با علنی‌شدن نامه‌ی باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا به دیمیتری مدودیف همتای روسی خود در باره‌ی ایران، برخی مقام‌های جمهوری اسلامی نیز مستقیم یا غیرمستقیم در باره‌ی آن به اظهار نظر پرداخته‌اند.
باراک اوباما در نامه به همتای روسی خود پیشنهاد کرده بود، کشورش حاضر است از اجرای پروژه استقرار سپر دفاع موشکی در شرق اروپا چشم بپوشد، به شرط آن که روسیه نیز برای متوقف کردن توسعه موشک‌های دوربرد ایران همکاری کند.
پس از پایان دوره ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش، طرح پروژه‌ی استقرار سپر دفاع موشکی این کشور در شرق اروپا همچنان موجب چالش در روابط میان مسکو و واشنگتن بوده است. دیمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، روز سه شنبه، سوم مارس، در هنگام دیدار از اسپانیا در اظهاراتی به پیشنهاد معامله‌ی اوباما پاسخ رد داد.
با این همه، "رابرت گیتس"، وزیر دفاع آمریکا روز چهارشنبه، ۴ مارس، با اعلام آمادگی کشورش برای مذاکره با روسیه درباره برنامه هسته‌ای ایران و همچنین استقرار سپر دفاع ضدموشکی، گفت که تنها دو راه‌حل وجود دارد: همکاری مسکو و واشنگتن برای متقاعد کردن تهران به پایان‌دادن برنامه موشک‌های بالستیکی، یا تبدیل شدن روسیه به هم‌پیمانی تمام‌عیار در استقرار سپر ضدموشکی.
گیتس که در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی با "هرو مورن"، وزیر دفاع فرانسه سخن می‌گفت، نامه باراک اوباما به دیمتری مدودیف را نشانه‌ای از تلاش برای از سرگیری مذاکره و اعلام آمادگی برای پیشبرد همکاری درباره برنامه هسته‌ای ایران توصیف کرد.
اتهام رحیم صفوی به آمریکا
یک روز پیش از این اظهارات گیتس، یحیی رحیم صفوی، فرمانده‌ی پیشین سپاه پاسداران و مشاور عالی کنونی آیت‌الله خامنه‌ای، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایلنا، نفس ابقای رابرت گیتس در مقام وزرات دفاع آمریکا را نشانه‌ی ادامه سیاست‌های دولت بوش در قبال جمهوری اسلامی دانست. او در اشاره‌ی غیرمستقیم به تلاش‌های واشنگتن برای جلب نظر روسیه برای اعمال فشار بیشتر بر ایران، گفت: «آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند که جبهه‌ای مرکب از برخی کشورهای اروپایی و عربی مقابل ایران ایجاد کنند و حتی به روسیه نزدیک می‌شوند برای این که از حمایت سیاسی آنها نسبت به ایران به ویژه در موضوع انرژی هسته‌ای بکاهند و روسیه را از ایران جدا کنند.»
اظهارات فرمانده‌ی پیشین سپاه بار دیگر حساسیت و اهمیتی را می‌رساند که جمهوری اسلامی ایران برای مناسبات با روسیه در چالش خود با غرب و به ویژه آمریکا قائل است. به عقیده‌ی کارشناسان همین حساسیت و نیاز به حفظ رابطه‌ی تنگاتنگ با مسکو سبب شده که تهران حتی در زمینه‌ی تعلل و ناپیبندی روسیه به اجرای قراراداد راه‌اندازی نیروگاه بوشهر و موارد مشابه، چندان تمایلی به طرح انتقاد و اعتراض نداشته باشد.
این در حالی است که برخی از مقام‌های جمهوری اسلامی سیاست "رویکرد به شرق" برای "ایستادن در مقابل غرب" را خوشبینانه و نادرست می‌دانند. حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، روز چهارشنبه در سخنانی در دانشگاه مشهد با انتقاد به سیاست یادشده گفت: « ما هشدار دادیم که سیاست خوشبینی مفرط به شرق جواب نمی‌دهد؛ اما به هشدارها توجه نکردند و نهایتاً کار به آن جا رسید که دیدیم کشورهای جهان شرق از جمله روسیه و چین و هند به قطعنامه‌های ضد ایرانی رای مثبت دادند.»
ناظران تعلل روسیه در اعلام زمان قطعی راه‌اندازی نیروگاه بوشهر را نیز جزیی از سیاست مسکو برای بازی با برگ ایران در مناسباتش با واشنگتن ارزیابی می‌کنند. هفته‌ی گذشته، سرگئی کرینکو، رئیس سازمان انرژی اتمی روسیه که برای "پیش‌راه‌اندازی" نیروگاه یادشده به بوشهر رفته بود، حاضر نشد به سؤال خبرنگاران در باره‌ی شروع به کار قطعی نیروگاه یادشده پاسخ بدهد.
مجلس و مناسبات بحث‌انگیز تهران و مسکو
سؤال فوق و برخی پرسش‌های دیگر در باره‌ی دلایل رویکرد و اتکای ایران به روسیه، موضوع بحث مجلس شورای اسلامی در روز چهارشنبه، ۱۴ اسفند بود. به گزارش خبرگزاری مهر، در این جلسه مصطفی کواکبیان، نماینده سمنان که از اعضای فراکسیون اقلیت است، گفت که امروز بحث اصلی این است که در نظام چند قطبی کنونی، ایران چگونه با روس‌ها بازی کرده است. او در همین رابطه از منوچهر متکی، وزیر خارجه پرسید: «در هر چهار قطعنامه‌ای که علیه فعالیت‌های هسته‌ای از سوی شورای امنیت صادر شده است روس‌ها هم همراهی کرده‌اند،درحالی که اینها دارای به اصطلاح حق وتو بوده‌اند و می‌توانستند مانع شوند پس چگونه ادعای دوستی آنان را بپذیریم؟»
کواکبیان با انتقاد از رابطه ایران و روسیه از متکی سؤال کرد: « آیا علیرغم این همه بی‌‌مهری‌ها و ناملایمات و خیانت‌های روس‌ها باز هم باید در عالی‌ترین سطح با آنها روابط گسترده داشته باشیم؟» وی سپس به نامه محرمانه باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به روسیه علیه ایران اشاره کرد و گفت: «تمام بحث این نامه است که روسیه به آمریکا پیشنهاد داده که سپر ضدموشکی به جای استقرار در لهستان در جمهوری آذربایجان مستقر شود. آیا این اقدام روس‌ها به معنی دوستی آنها با ایران و همکاری دوجانبه با ملت ایران است؟»
کواکبیان با اشاره به "پیش‌راه‌اندازی" نیروگاه بوشهر، این اقدام را تاکتیکی برای فرار به جلو توصیف کرد و افزود: «پرسش اصلی این است که راستی چرا روس‌ها در بیش از ۲۰ کشور دنیا امثال پروژه بوشهر را اجرا کرده‌اند اما متوسط زمان بندی آن فقط ۵ سال بوده است حال چرا در کشور ما این پروژه بیش از ۲۰ سال طول کشیده است؟»
پاسخ وزیر خارجه به سؤال‌های یادشده این ابراز امیدواری بود که نیروگاه بوشهر نهایتاَ تابستان ۱۳۸۸ راه بیفتد. او انتقادی متوجه روسیه ندانست، و علت تاخیر در اتمام ساخت نیروگاه بوشهر را متوجه اوکرائین و برخی طرف‌های خارجی دیگر کرد که به گفته‌ی وی از ارسال تجهیزات لازم خودداری می‌کنند.