Ιταλία: Τα περίπτερα εφημερίδων προς εξαφάνιση

Οι αδερφές Πιζάνο άντεξαν για περίπου 25 χρόνια. Χειμώνα και καλοκαίρι, κάθε μέρα από τα ξημερώματα. Μόνο τον Αύγουστο ξεκουράζονταν, που σχεδόν τα πάντα είναι κλειστά στην Ιταλία λόγω διακοπών, όπως και κάθε Κυριακή, την ημέρα του Κυρίου. Όλες τις υπόλοιπες μέρες η Αλεσάντρα και η Πατρίτσια Πιζάνο άνοιγαν κάθε πρωί το περίπτερό τους στην Πιάτσα Βιτόριο Εμανουέλε ΙΙ, ένα από τα ομορφότερα μέρη της Ρώμης, πουλώντας εφημερίδες από τις 05:30 έως τις 15:00. Έως ότου η 59χρονη Αλεσάντρα αρρώστησε βαριά. «Μόνη μου δεν μπορώ να τα καταφέρω πια», λέει η 60χρονη Πατρίτσια. «Και δεν βρίσκουμε κανέναν που να θέλει να συνεχίσει την επιχείρηση».

Έτσι, η Ιταλία έχει ένα ακόμη λιγότερο “edicola”, όπως ονομάζονται τα πανέμορφα περίπτερα που πωλούν εφημερίδες, που χαρακτηρίζουν εδώ και δεκαετίες το αστικό τοπίο της Ρώμης και πολλών άλλων πόλεων. Στις αρχές του 2000, όταν οι αδερφές Πιζάνο πήραν το περίπτερο, υπήρχαν περισσότερα από 36.000 τέτοια σε ολόκληρη τη χώρα. Σήμερα δεν έχει μείνει καλά-καλά ούτε το ένα τρίτο από αυτά – και κάθε μήνα λιγοστεύουν και περισσότερο. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους, όπως για παράδειγμα στην πτωτική τάση της ζήτησης που έχουν οι εφημερίδες, ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε πολλές χώρες, αλλά και σε κάτι ακόμη, που αποτελεί ιταλική πρωτοτυπία: τον τουρισμό.

Παντού ανοίγουν μαγαζιά με σουβενίρ

Με την αρχή της εβδομάδας του καθολικού Πάσχα, όταν επιστρέφουν και πάλι πολλοί θρησκευτικοί αλλά και απλοί τουρίστες στη Ρώμη, αντιλαμβάνεται κανείς πόσα μαγαζιά έχουν εξαφανιστεί. Όχι μόνο περίπτερα, αλλά και καταστήματα ρούχων, παντοπωλεία και τα μαγαζιά πολλών τεχνιτών δεν κατάφεραν να βγάλουν τον χειμώνα. Στη θέση τους υπάρχουν τώρα ακόμη περισσότερα διαμερίσματα Airbnb, πιτσαρίες και μαγαζιά που πωλούν σουβενίρ, έτοιμα να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες που καταφθάνουν στην Αιώνια Πόλη.

Στην Ιταλία εκτιμάται πως υπάρχουν περί τα 11.000 περίπτερα. Όμως και ο αριθμός αυτός μάλλον δεν αντανακλά την πραγματικότητα: ειδικά στη Ρώμη υπάρχουν πολλά μαγαζιά που μοιάζουν όπως τα παλιά περίπτερα, χωρίς όμως να είναι όντως τέτοια. Εκεί όπου παλαιότερα πωλούνταν εφημερίδες, μπορεί κανείς να αγοράσει τώρα αναμνηστικά… αμφιβόλου αξίας – πλαστικές περικεφαλαίες μονομάχων, κάλτσες με μοτίβα ζυμαρικών, ψεύτικες φανέλες της Ρόμα ή μπλουζάκια με ιταλικές βρισιές, λούτρινα ζωάκια και φορτιστές κινητών.

Έως και 40 εκατομμύρια επισκέπτες το 2025

Η – ασφαλώς προκατειλημμένη – εφημερίδα La Repubblica διαμαρτύρεται πως οι ιδιοκτήτες των περιπτέρων «έχουν μετατραπεί σε εμπόρους σαβούρας, που θυσίασαν τις εφημερίδες χάριν του γρήγορου κέρδους». Φυσικά, αυτό δεν προκαλεί καμία έκπληξη σε μία από τις πόλεις με τους περισσότερους επισκέπτες παγκοσμίως. Και το επόμενο έτος τα τουριστικά μαγαζιά πιθανότατα θα μπορούν να αποφέρουν ακόμη περισσότερα κέρδη: ο Πάπας Φραγκίσκος κήρυξε το 2025 ως Άγιο Έτος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις οι επισκέπτες θα φτάσουν τα 40 εκατομμύρια – και από αυτούς ελάχιστοι θα αγοράζουν εφημερίδες.

Την ίδια στιγμή το διαδίκτυο έχει συμβάλει τα μέγιστα στη μείωση των περιπτέρων με εφημερίδες. Καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ενημερώνονται διαδικτυακά, η κυκλοφορία της Repubblica, της Corriere della Sera ή της Gazzetta dello Sport έχει μειωθεί σημαντικά. Επιπλέον, ο κόσμος εδώ διαβάζει πολύ λιγότερο εφημερίδες απ’ ό,τι στον Βορρά, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου συνδρομές στις εφημερίδες. Η δύσκολη περίοδος που βίωσε η Ιταλία κατά την πανδημία επιδείνωσε περαιτέρω την κατάσταση. Σε πολλές περιπτώσεις τα περίπτερα είναι πια άδεια. Στις καλύτερες περιπτώσεις μετατρέπονται σε ανθοπωλεία ή σε μικρά μπαρ.

Κάτι περισσότερο από απλά μαγαζιά

Τα edicole, όπως είναι ο σωστός πληθυντικός, σήμαιναν για πολλούς κάτι παραπάνω από απλά περίπτερα με εφημερίδες. «Δεν θεωρούσαμε ποτέ πως έχουμε ένα απλό κατάστημα», λέει η Πατρίτσια Πιζάνο. «Ήμασταν ουσιαστικά το κέντρο ενημέρωσης ολόκληρης της γειτονιάς, όπως και ένα μέρος όπου ερχόταν ο κόσμος για να μοιραστεί τα προβλήματά του. Πάντα υπήρχαν εδώ άνθρωποι για να πιάσει κανείς κουβέντα». Πολλοί έρχονταν στο περίπτερο των Πιζάνο από νωρίς το πρωί, προτού καν να έχουν πιει τον πρώτο τους καφέ. «Με εμάς μεγάλωσαν δύο γενιές παιδιών», προσθέτει η Πατρίτσια. «Αυτό είναι που θα μου λείψει περισσότερο απ’ όλα».

Σε συνεργασία με πολλούς άλλους εμπόρους η Πιζάνο θέλησε προσφάτως να αναδείξει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος, διοργανώνοντας τη «Νύχτα των Περιπτέρων». Με το ηλιοβασίλεμα όλα τα περίπτερα φωτίστηκαν με φανάρια και κεράκια, σε μία κίνηση που είχε ως στόχο να επιστήσει την προσοχή και της κυβέρνησης Μελόνι, με αίτημα κάποιες φοροελαφρύνσεις ή άλλες επιδοτήσεις, προκειμένου τα περίπτερα να διασωθούν ως πολιτιστικά αγαθά – όμως το εγχείρημα μέχρι στιγμής δεν είχε μεγάλη επιτυχία.

Αυτόματοι πωλητές αντί περιπτέρων

Αντιθέτως, μέχρι και το περίπτερο μπροστά από το Ανάκτορο Κίτζι, την πρωθυπουργική κατοικία, δεν υπάρχει πια. Το edicola που βρισκόταν εκεί ήταν μία οικογενειακή επιχείρηση του Λουτσιάνο Μοντίνι, στην οποία συναντιούνταν και συζητούσαν υπουργοί, βουλευτές και δημοσιογράφοι. Ήταν το πιο γνωστό περίπτερο της χώρας. Πριν μερικούς μήνες όμως, έπειτα από χρόνια παρακμής, οι κόρες του Μοντίνι πούλησαν την επιχείρηση. Στη θέση της χτίστηκε ένα άλλο περίπτερο, σε βαθύ πράσινο χρώμα με όμορφη όψη, όπως δηλαδή και το προηγούμενο. Όμως δεν υπάρχει μαγαζάτορας πια: όποιος θέλει να αγοράσει κάποια εφημερίδα, πληρώνει απλώς στον αυτόματο πωλητή.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς