Ο «απρόβλεπτος» Ερντογάν: Γιατί δεν πάει στις ΗΠΑ

Ο όρος «απρόβλεπτος» χαρακτηρίζει ένα πρότυπο συμπεριφοράς που χαρακτηρίζει την εξωτερική πολιτική του Τούρκου προέδρου Ερντογάν. Τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες έχουν διαπιστώσει ότι ο σημαντικότερος γείτονάς τους είναι σε θέση να αλλάξει την πολιτική του από τη μια μέρα στην άλλη. Η ακύρωση - επισήμως γίνεται λόγος για αναβολή - της προγραμματισμένης επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκοστις 9 Μαΐου εντάσσεται σε αυτό το πρότυπο. Εδώ και χρόνια επίσκεψη στον Λευκό Οίκο αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τον Τούρκο πρόεδρο. Υπουργοί και διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές εργάστηκαν γι αυτόν τον στόχο μέχρι την τελευταία στιγμή. Και ξαφνικά, από το πουθενά, η Τουρκία έκανε πίσω. «Δεν καταφέραμε να εναρμονίσουμε τα χρονοδιαγράμματα των δύο πλευρών», αναφέρει η διόλου πειστική εξήγηση της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα.

Τα σενάρια

Υπάρχουν λόγοι που απέτρεψαν την πραγματοποίηση της συνάντησης κορυφής. Εκτός από καθαρά πολιτικούς λόγους, φαίνεται ότι έπαιξαν ρόλο και διαφορές στο πρωτόκολλο. Πηγές αναφέρουν διαφορές απόψεων σχετικά με το τυπικό της επίσκεψης και το επίπεδο της προσφερόμενης από τους Αμερικανούς φιλοξενίας. Σύμφωνα με πληροφορίες ο Ερντογάνπερίμενε να τον υποδεχθούν με όλες τις τιμές που προβλέπει το πρωτόκολλο στον Λευκό Οίκο για εκλεκτούς προσκεκλημένους. Οι Αμερικανοί φαίνεται ότι είχαν προγραμματίσει μόλις δύο ώρες για τον προσκεκλημένο από την Τουρκία. Ούτε καν δείπνο στον Λευκό Οίκο δεν περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα. Αλλά ο καθοριστικός λόγος για την ακύρωση ή την αναβολή την τελευταία στιγμή δεν είναι ίσως τόσο ζητήματα πρωτοκόλλου - αν και αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο για τον Ερντογάν - όσο συγκεκριμένα πολιτικά συμφέροντα. Αυτό ισχύει και για τις δύο πλευρές. Βαθιές διαφορές επισκιάζουν τις διμερείς σχέσεις εδώ και χρόνια. Η αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 από τον Ερντογάν έχει δηλητηριάσει τις σχέσεις περισσότερο από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο θέμα.

Οι διαφορές σχετικά με τη Συρία, όπου η Άγκυρα πολεμά στρατιωτικά τους Κούρδους πολιτοφύλακες, τους σημαντικότερους συμμάχους των Αμερικανών, είναι ένα άλλο ζήτημα στο οποίο δεν διαφαίνεται συμφωνία. Ο πόλεμος του Πούτινκατά της Ουκρανίας προκάλεσε νέες εντάσεις, καθώς η Άγκυρα συμμετείχε πολύ διστακτικά και μονομερώς στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Πρόσφατα, υπήρξαν ενδείξεις προσέγγισης μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσιγκτον: σε μια μακρά διαδικασία που θύμισε σκηνές από ανατολίτικο παζάρι, η Ουάσιγκτον έπεισε τους Τούρκους να συμφωνήσουν στην ένταξη της Σουηδίαςστο ΝΑΤΟμε αντάλλαγμα την παράδοση υπερσύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών F 16για την τουρκική πολεμική αεροπορία. Μια υποδοχή για τον Ερντογάν στον Λευκό Οίκο επρόκειτο να επισφραγίσει την πολιτική ανταλλαγή.

Σοβαρό πλήγμα για τις διμερείς σχέσεις

Αλλά ο πόλεμος στη Γάζα προκάλεσε νέες αναταραχές. Άγκυρα και Ουάσιγκτον βρίσκονται σε αντίθετα στρατόπεδα στη Μέση Ανατολή και οι διαφορές τους δεν θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτερες. Εδώ και καιρό ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Γάζαέχει προσλάβει εσωτερικοπολιτικές διαστάσεις τόσο για τον Ερντογάν όσο και για τον Μπάιντεν. Ένας λόγος για την ήττα Ερντογάν στις πρόσφατες τοπικές εκλογές υπήρξε η άνοδος του ισλαμιστικού Κόμματος Νέας Ευημερίας, το οποίο κατηγόρησε επιτυχώς τον πρόεδρο για έλλειψη αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη. Ο Μπάιντεν έχει ακόμα μπροστά του τις εκλογές. Οι τηλεοπτικές εικόνες μαζί με τον σύμμαχο της Χαμάς Ερντογάν στον Λευκό Οίκο θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στα χέρια των πολιτικών του αντιπάλων. Για τις διμερείς σχέσεις η αναβολή της επίσκεψης αποτελεί σοβαρό πλήγμα. Εξαρχής ο Μπάιντεν δεν είχε αφήσει πολλές αμφιβολίες ότι δεν συγκαταλέγει τον Ερντογάν στους καλύτερους πολιτικούς του φίλους, γι αυτό ο Τούρκος πρόεδρος έπρεπε να περιμένει πάνω από τρία χρόνια για να προσκληθεί.

Η αιφνιδιαστική αναβολή εκ μέρους της Άγκυρας ωστόσο δύσκολα θα ενισχύσει την συμπάθεια του Μπάιντεν για τον Τούρκο ομόλογό του. Κυκλοφορεί το επιχείρημα ότι οι τελευταίες εξελίξεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις ευνοούν ιδιαίτερα τον πρόεδρο Πούτιν, καθώς η ματαίωση της επίσκεψης Ερντογάν αποδυναμώνει τη συνοχή της δυτικής συμμαχίας. Για δύο λόγους το επιχείρημα αυτό δεν είναι πειστικό. Αφενός, η Τουρκίαβρίσκεται μόνο εν μέρει στο πλευρό της Δύσης όσον αφορά στους πολέμους στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Συνεχίζει να στοχεύει στα δικά της συμφέροντα και να δρα μεμονωμένα. Αφετέρου ο Πούτιν, όπως και ο Μπάιντεν τώρα, Συνεχίζει να στοχεύει στα δικά της συμφέροντα και να δρα μεμονωμένα. Από την άλλη ο Πούτιν, όπως και ο Μπάιντεν, έχει επίσης πέσει θύμα του απρόβλεπτου χαρακτήρα του Τούρκου προέδρου. Η επίσκεψη του Ρώσου προέδρου στην Τουρκία, η οποία έχει ανακοινωθεί επανειλημμένα από τη Μόσχα, έχει αναβληθεί περισσότερες από μία φορές και βρίσκεται σε εκκρεμότητα.